Forums

Rút kinh nghiệm non dại khi đưa quân chính quy tham chiến lung tung và bại nhiều hơn thắng, Hoa Kỳ tránh một trận chiến nữa với Trung Quốc mà chọn trận địa kinh tế. Nhưng Chính quyền Trump nên chủ động đề cao mục tiêu đạo lý sau khi Tập Cận Bình vừa mở chiến dịch ngoại giao tại Châu Á….

Rút kinh nghiệm non dại khi đưa quân chính quy tham chiến lung tung và bại nhiều hơn thắng, Hoa Kỳ tránh một trận chiến nữa với Trung Quốc mà chọn trận địa kinh tế. Nhưng Chính quyền Trump nên chủ động đề cao mục tiêu đạo lý sau khi Tập Cận Bình vừa mở chiến dịch ngoại giao tại Châu Á….

Trận thương chiến Mỹ-Hoa đã leo thang, Chính quyền Donald Trump áp thuế nhập nội từ 10% lên 25% trên một lượng hàng hóa của Trung Quốc trị giá tương đương với 200 tỷ đô la và Bắc Kinh trả đũa và áp thuế trên một lượng hàng Mỹ trị giá 60 tỷ. Quan hệ giữa hai nền kinh tế có sản lượng cao nhất địa cầu từ hai bờ biển Thái Bình Dương làm cả thế giới lo ngại. Giải ảo ra sao về vấn đề này?

Trận thương chiến Mỹ-Hoa đã leo thang, Chính quyền Donald Trump áp thuế nhập nội từ 10% lên 25% trên một lượng hàng hóa của Trung Quốc trị giá tương đương với 200 tỷ đô la và Bắc Kinh trả đũa và áp thuế trên một lượng hàng Mỹ trị giá 60 tỷ. Quan hệ giữa hai nền kinh tế có sản lượng cao nhất địa cầu từ hai bờ biển Thái Bình Dương làm cả thế giới lo ngại. Giải ảo ra sao về vấn đề này?

Cô Mèo Grumpy Cat, đến từ Arizona, nổi tiếng mạng xã hội vì bộ mặt luôn cau có, đã qua đời ở tuổi lên bảy. Lý do cái chết là do Grumpy Cat bị nhiễm trùng đường tiết niệu, theo người chủ của cô mèo cho hay Grumpy Cat tên thật là Tardar Sauce, bắt đầu nổi lên từ năm 2012 sau khi những bức ảnh chụp biểu cảm khó chịu của cô mèo được lan truyền trên mạng xã hội. Cô mèo nhanh chóng trở thành nhân vật được chế ảnh trên mạng.

Hoa Kỳ phải đối phó với nguy cơ chiến tranh ở bên ngoài, nhưng lại có nguy cơ chiến tranh ngay bên trong. Sau cuộc bầu cử năm ngoái, tình hình còn căng thẳng hơn nữa khi đảng Dân Chủ chiếm lại đa số tại Hạ Viện. Chuyện cần giải ảo là lãnh đạo Hành Pháp cứ sử dụng ẩn dụ chiến tranh và liên tục ban bố “tình trạng khẩn cấp” để giải quyết, mà không xong, các cuộc khủng hoảng bên trong nước Mỹ. Và chuyện ấy xảy ra từ gần 90 năm rồi!

Hoa Kỳ phải đối phó với nguy cơ chiến tranh ở bên ngoài, nhưng lại có nguy cơ chiến tranh ngay bên trong. Sau cuộc bầu cử năm ngoái, tình hình còn căng thẳng hơn nữa khi đảng Dân Chủ chiếm lại đa số tại Hạ Viện. Chuyện cần giải ảo là lãnh đạo Hành Pháp cứ sử dụng ẩn dụ chiến tranh và liên tục ban bố “tình trạng khẩn cấp” để giải quyết, mà không xong, các cuộc khủng hoảng bên trong nước Mỹ. Và chuyện ấy xảy ra từ gần 90 năm rồi!

Hạ viện Hoa Kỳ trong tay đảng Dân Chủ đang mở trận du kích chiến nhắm vào Hành Pháp của Donald Trump. Thật ra, hình ảnh nội chiến trên chính trường Mỹ chưa diễn tả hết một mối nguy khác. Đó là ẩn dụ về chiến tranh và tình trạng khẩn cấp bị khai thác quá nhiều quá lâu trong nội tình nước Mỹ.… Cái melting pot kỳ diệu đang biến thành đĩa gỏi!

Hạ viện Hoa Kỳ trong tay đảng Dân Chủ đang mở trận du kích chiến nhắm vào Hành Pháp của Donald Trump. Thật ra, hình ảnh nội chiến trên chính trường Mỹ chưa diễn tả hết một mối nguy khác. Đó là ẩn dụ về chiến tranh và tình trạng khẩn cấp bị khai thác quá nhiều quá lâu trong nội tình nước Mỹ.… Cái melting pot kỳ diệu đang biến thành đĩa gỏi!

Hà Dương Cự/Người Việt May 17, 2019 Tiểu hành tinh Vesta. (Hình: NASA) Khủng long ngự trị trên trái đất khoảng 180 triệu năm, nhưng đột nhiên bị diệt chủng vì một tiểu hành tinh đâm sầm vào trái đất. Vậy thì tiểu hành tinh là gì? Liệu loài người có thể bị tiêu diệt như khủng long hay không? Các loại vật thể nhỏ ngoài không gian Trong không gian có vô số hành tinh, sao hay thiên hà, nhưng cũng có những vật thể nhỏ. Tiểu hành tinh (asteroid) là những vật thể rắn nhỏ bay vòng quanh mặt trời. Tuy cũng bay quanh mặt trời như những hành tinh nhưng tiểu hành tinh nhỏ hơn nhiều, đường kính từ 1,000 km trở xuống tới khoảng 10 mét. Thiên thạch (meteoroid) cũng bay quanh mặt trời nhưng nhỏ hơn tiểu hành tinh. Sao băng (meteor) khi một thiên thạch bị sức hút của trái đất và rơi vào bầu khí quyển thì bị đốt cháy phát ra ánh sáng mà mắt thường thấy được, đó là sao băng. Nếu thiên thạch cháy không hết, phần còn lại rơi xuống đất thì được gọi là vẫn thạnh (meteorite). Sao chổi (comet) là một vật thể không gian hoàn toàn khác với sao băng. Sao chổi bay quay mặt trời giống như tiểu hành tinh, nhưng sao chổi chỉ có băng đá và bụi. Khi quay gần mặt trời thì băng đá và bụi bắt đầu bốc thành hơi. Hơi này làm thành cái đuôi của sao chổi. Đặc tính của tiểu hành tinh Khoảng 4.6 tỷ năm về trước thái dương hệ của chúng ta bắt đầu thành hình. Một phần lớn đám mây gồm có khí và bụi co rút lại vào khoảng giữa và trở thành mặt trời. Một phần khác thì tụ lại thành các hành tinh. Một phần nhỏ còn lại thì trở thành các tiểu hành tinh. Phần lớn tiểu hành tinh ở trong Vành Đai Tiểu Hành Tinh (Asteroid Belt). Vành đai này nằm giữa quỹ đạo của Hỏa Tinh và Mộc Tinh. Tuy nhiên cũng có một số tiểu hành tinh bay ngoài Vành Đai Tiểu Hành Tinh. Một vẩn thạch trong sa mạc Nubian xứ Sudan. (Hình: NASA) Các nhà thiên văn học đã quan sát được một số tiểu hành tinh có quỹ đạo đi ngang qua quỹ đạo trái đất. Có khoảng vài trăm ngàn tiểu hành tinh trong thái dương hệ và chắc còn rất nhiều tiểu hành tinh khác chưa được nhận diện. Khó khăn để nhận diện nhất là những tiểu hành tinh nhỏ (dưới 100 km). Có thể có cả triệu tiểu hành tinh như vậy. Tại sao cần khảo sát các tiểu hành tinh Tiểu hành tinh là những vật thể ngoài không gian được hình thành cùng một lúc với thái dương hệ, nên khảo sát những vật chất trên những tiểu hành tinh để có thể trả lời những câu hỏi căn bản như là thái dương hệ được thành hình ra sao và nước trên trái đất từ đâu tới. Tìm hiểu về tiểu hành tinh cũng có thể giúp ngăn cản tiểu hành tinh đâm vào trái đất và tránh được tai họa diệt chủng. Trong tương lai tiểu hành tinh có thể là trạm nghỉ chân cho những chuyến đi xa trong vũ trụ. Hy vọng người ta có thể rút nước và nhiên liệu từ tiểu hành tinh để tiếp tục cuộc hành trình ngoài không gian. Có hai quốc gia đã phóng những con tàu vũ trụ để khảo sát các tiểu hành tinh, đó là Hoa Kỳ và Nhật Bản. Cơ quan NASA của Hoa Kỳ đã có nhiều con tàu vũ trụ đi thám hiểm các tiểu hành tinh. Năm 1991 con tàu vũ trụ Galileo của NASA là con tàu đầu tiên bay ngang qua một tiểu hành tinh. Năm 2000 tàu vũ trụ NEAR (Near Earth Asteroid Rendezvous) Shoemaker đã bay vòng quanh tiểu hành tinh Eros và đã đáp xuống Eros và đo đạc được một vài thứ. Kế hoạch mới nhất là con tàu vũ trụ OSIRIS-REx hiện đang bay quanh tiểu hành tinh 101955 Bennu và dự định sẽ thu nhặt đất và đá vụn để đem về trái đất để khảo sát. Ngày trở về trái đất là Tháng Chín, 2023. Người Nhật tuy không ồn ào tuyên bố này nọ như Trung Quốc nhưng đã có nhiều thành quả đáng kể trong vấn đề thám hiểm không gian. Năm 2003 Cơ Quan Thám Hiểm Không Gian Nhật Bản (Japan Aerospace Exploration Agency, viết tắt là JAXA) đã phóng con tàu vũ trụ Hayabusa lên quan sát tiểu hành tinh 25143 Itokawa. Vào Tháng Mười Một, 2005, con tàu vũ trụ Hayabusa đã đáp xuống tiểu hành tinh Itokawa và thu thập một số các hạt bụi tí hon của tiểu hành tinh và mang về trái đất vào năm 2010. Đứng về phương diện khoa học và kỹ thuật đây là một thành quả rất đáng kể vì sự phức tạp của cả công trình. Năm 2014, JAXA lại phóng con tàu vũ trụ Hayabusa2 để khảo sát tiểu hành tinh Ryugu. Mục đích của Hayabusa2 là nghiên cứu nguồn gốc và sự tiến hóa của thái dương hệ cũng như nguồn gốc của nước và khoáng chất trên trái đất. Để đạt được mục đích này, vào Tháng Tư vừa qua Hayabusa2 đã đào được một hố nhỏ để lấy mẫu từ dưới sâu, vì mẫu trên mặt tiểu hành tinh đã có nhiều va chạm với các tia vũ trụ nên không còn nguyên thủy. Con tàu vũ trụ sẽ đem mẫu này về trái đất để nghiên cứu. Con tàu vũ trụ thám hiểm tiểu hành tinh Hayabusa2. (Hình: isas.jaxa.jp) Vì sự thành công của con tàu vũ trụ Hayabusa2, Giáo Sư Makoto Yoshikawa, người đứng đầu chương trình, đã được báo Nature chọn là một trong 10 người quan trọng nhất về khoa học trong năm 2018. Tiểu hành tinh và sự diệt chủng của khủng long Năm 1980, nhà vật lý Luis Walter Alvarez và người con Walter, một nhà địa chất, đã đưa ra một giả thuyết cho rằng khủng long bị diệt chủng vì một tiểu hành tinh đâm vào trái đất. Trước đó loài khủng long đã ngự trị trái đất một thời gian rất dài, khoảng 180 triệu năm. Lúc đầu lý thuyết của hai cha con nhà Alvarez đã gây ra nhiều tranh cãi, nhưng bây giờ hầu hết các khoa học gia đều chấp nhận lý thuyết này để giải thích sự biến mất một cách nhanh chóng của loài khủng long. Lý thuyết của sự đụng mạnh của một tiểu hành tinh được những chứng tích rõ ràng hỗ trợ. Người ta đã khám phá ra hố sâu gây ra do tiểu hành tinh ở vùng biển ngoài khơi Mễ Tây Cơ. Hố sâu này được gọi là hố Chicxulub tọa lạc tại bán đảo Yucatán, Mễ Tây Cơ và có cùng cỡ tuổi với thời kỳ loài khủng long biến mất, tức là khoảng 66 triệu năm về trước. Tiểu hành tinh này được ước tính là lớn khoảng 10 đến 15 km, nhưng vì sức rơi xuống quá mạnh nên đã tạo nên một hố rộng tới 150 km. Khi tiểu hành tinh rơi xuống với một vận tốc cao đã làm thành một hố lớn và gây ra một đám cháy lớn thiêu hủy ngay tức khắc tất cả những gì chung quanh đó. Nó còn làm tung lên không khí một số lượng lớn các vật thể, nhất là bụi và gây ra một cơn sóng thần khổng lồ quét qua phần lớn Mỹ Châu. Lớp bụi tuy không che hết mặt trời nhưng làm giảm rất nhiều số lượng ánh sáng chiếu xuống đất. Do đó ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của các loài vật và làm nhiều giống vật bị diệt chủng trong đó có khủng long. Trái đất có thể bị tiểu hành tinh đâm vào không? Trái đất không phải chỉ cô lập trong vũ trụ mà theo ước tính của NASA thì mỗi ngày trái đất nhận được trên 100 tấn bụi từ vũ trụ rơi vào. Khoảng một năm một lần thì có một thiên thạch to bằng cái xe hơi rơi từ trên trời xuống và cháy tan hết trước khi chạm đất. Cứ khoảng 2,000 năm thì có một tiểu hành tinh lớn cỡ 100 mét rơi vào trái đất và sẽ gây thiệt hại tại địa phương. Cứ khoảng một vài triệu năm thì có một tiểu hành tinh lớn đủ để đe dọa tất cả các sinh vật trên trái đất. Hiện tại thì không có nguy cơ loài người bị tiệt chủng vì tiểu hành tinh đâm vào trái đất. Nhưng hiện tượng này đã xảy ra trong quá khứ, nên có thể sẽ lập lại trong tương lai. (Hà Dương Cự) —-
Nguồn tài liệu: www.nhm.ac.uk, www.nasa.gov, www.space.com (Người Việt)

Nguyễn Xuân Nghĩa
2019-05-14     Tổng thống Mỹ Donald Trump nhắc tới Việt Nam như một giải pháp thay thế thị trường Trung Quốc.(Ảnh minh họa)  AFP Chuỗi cung ứng đảo lộn       Trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đi vào giai đoạn căng thẳng nhất với các biện pháp trả đũa hai bên tung ra gần như hàng ngày sẽ được áp đặt vào thời gian tới. Trong bối cảnh đó, chuỗi cung ứng hàng hóa và giá trị sản xuất giữa các nước đang có thay đổi lớn, Việt Nam sẽ ở vào vị trí nào, và hưởng lợi ra sao? Diễn đàn kinh tế sẽ tìm hiểu chuyện này. Việt Nam: giải pháp thay thế? Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin kính chào chuyên gia kinh tế Nguyễn-Xuân Nghĩa. Thưa ông, như diễn đàn này đã dự báo, trận chiến thương mại giữa Hoa Kỳ với Trung Quốc còn kéo dài chứ chưa dứt và nay đang lên tới một cao độ mới sau các quyết định trả đũa giữa đôi bên. Người ta đặc biệt chú ý là trong ngày Thứ Hai 13 tháng năm vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump hai lần nhắc tới Việt Nam, trên trương mục Twitter và khi tiếp xúc với báo chí bên Thủ tướng Hungary, như một giải pháp thay thế thị trường Trung Quốc. Ông nghĩ sao về biến chuyển này? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ ông Trump trễ mất vài năm khi nhắc tới Việt Nam như một giải pháp điền thế cho giới đầu tư khi họ rút khỏi thị trường Trung Quốc vì thật ra điều ấy đã xảy ra từ lâu, mà trong giới đầu tư trực tiếp cũng có các nhà đầu tư từ Trung Quốc. Còn lại, Việt Nam tính sao trước cục diện mới là điều chúng ta cần tìm hiểu kỳ này… - Trước hết, Hoa Kỳ là siêu cường rất trẻ nếu so với các cường quốc hay Đế quốc xuất hiện trước đó trên thế giới. Nhờ ưu điểm tự do, siêu cường này phát triển mạnh về tư tưởng, kinh tế lẫn quân sự. Nhưng vì quá trẻ nên mắc bệnh lạc quan, tưởng mình muốn làm gì ở nơi nào cũng được, rồi sau đó hốt hoảng bi quan và tái phối trí ưu tiên cùng phương tiện sau khi căng mỏng lực lượng ra khắp nơi và hụt hơi. Còn Trung Quốc lụn bại sau mấy thế kỷ duy trì hệ thống kinh tế chính trị lạc hậu nay muốn tìm lại vị trí cường quốc của mình. Vì vậy, mâu thuẫn giữa hai nước từ hai bờ Thái Bình Dương tất nhiên xảy ra, và rút tỉa các bài học thất bại quân sự, nhiều lắm, Hoa Kỳ chọn trận địa chiến là kinh tế thay cho quân sự. Nguyên Lam: Ông cho rằng trận thương chiến giữa hai cường quốc kinh tế từ hai bờ Thái Bình Dương hiện nay là giải pháp thay thế cho đụng độ quân sự? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Hoa Kỳ đã thất bại trong Chiến tranh Cao Ly 1950-1953 và Chiến tranh Việt Nam, chưa kể nhiều nơi khác trong hơn 70 năm qua, nên đã trưởng thành hơn xưa. Thứ hai, cũng do tinh thần lạc quan đến độ chủ quan, nhiều thế hệ lãnh đạo Hoa Kỳ còn tưởng kinh tế thị trường tất nhiên dẫn đến chính trị dân chủ và việc hợp tác để trợ giúp Trung Quốc khiến cường quốc này sẽ thành quốc gia biết điều cùng tham gia giải quyết các vấn đề của thế giới. Một quốc gia tiên tiến về kinh tế như Hoa Kỳ bên một nước đông dân có nhân công rẻ như Trung Quốc là sự hội nhập lý tưởng. Do đó, chuỗi cung ứng toàn cầu hình thành giữa các nước cùng tham dự tiến trình tạo thêm giá trị kinh tế. Nhưng nay sự thể đổi khác trước mắt chúng ta vì Trung Quốc không hành xử như Hoa Kỳ trông đợi và các doanh nghiệp Mỹ đang thấy ra điều ấy. Họ rút khỏi trị trường Trung Quốc vì hết còn lời như xưa và trận thương chiến sẽ tăng tốc hiện tượng triệt thoái ấy. Đấy cũng là cơ hội cho Việt Nam. Nguyên Lam: Ông vừa nói Tổng thống Donald Trump trễ mất vài năm khi nhắc tới Việt Nam như một giải pháp thay thế cho thị trường Trung Quốc. Xin đề nghị ông giải thích chuyện này cho thính giả của chúng ta. Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Từ nhiều năm trước khi ra tranh cử tổng thống, doanh gia Donald Trump đã thấy Trung Quốc trục lợi và Hoa Kỳ bị thiệt khi buôn bán với nhau. Sau khi đắc cử, ông muốn cải sửa chuyện đó và chọn trận địa mậu dịch là nơi có lợi nhất cho nước Mỹ vì Hoa Kỳ không lệ thuộc vào ngoại thương như Trung Quốc dù rằng chiến tranh mậu dịch tất nhiên gây tổn thất cho cả hai.   Công nhân có trình độ và tay nghề cao mới có thể giúp cho Việt Nam được lựa chọn trong việc "điền thế".(Ảnh minh họa) AFP   - Tôi lấy một thí dụ về sự tình của ngày Thứ Hai 13 vừa qua, khi truyền thông loan tin rằng các thị trường cổ phiếu toàn cầu đã mất giá chừng ngàn tỷ đô la vì Bắc Kinh dọa áp thuế trên 60 tỷ đô la hàng hóa của Mỹ bán vào Trung Quốc. Đấy là sự nông cạn điển hình vì trị giá của doanh nghiệp Mỹ có thể mất 700 tỷ, chứ giới đầu tư quốc tế đã rút một ngàn tỷ 900 triệu đô là khỏi thị trường Trung Quốc. - Điều đáng nói là sau 30 năm tăng trưởng mạnh, kinh tế và dân số Trung Quốc cũng thay đổi khiến ưu thế dân số đông và nhân công rẻ hết còn như xưa. Kinh tế xứ này không còn một “công xưởng toàn cầu” và giới đầu tư quốc tế đã phải tìm nơi thay thế là các nền kinh tế đông dân có nhân công rẻ hơn Trung Quốc trong khi Bắc Kinh ra sức leo lên một trình độ sản xuất cao hơn, với công nghệ hay “thuật lý” tiên tiến, theo phương pháp bất chính như ăn cắp hay ăn cướp đang bị Hoa Kỳ khiếu nại và truy tố. Vì vậy, từ năm năm về trước, giới đầu tư quốc tế đã tìm hơn chục bãi đáp khác, như Bangladesh, Mexico, Malaysia hay Việt Nam và riêng số lượng đầu tư của Mỹ vào thị trường Trung Quốc đã giảm từ năm 2016. Việt Nam hưởng lợi từ thương chiến? Nguyên Lam: Thưa ông, nếu vậy thì ta có nên kết luận rằng kinh tế Việt Nam sẽ hưởng lợi trong trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc hay không? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta nên nhìn theo hai giác độ ngắn hạn và dài hạn và tôi thiển nghĩ rằng Việt Nam cũng đã thấy ra điều ấy. Trước mắt thì Việt Nam có lợi khi chuỗi cung ứng toàn cầu có thay đổi và đầu tư trực tiếp của nước ngoài sẽ chọn thị trường Việt Nam làm bãi đáp thay thế Trung Quốc, nhưng lợi nhiều hay ít thì còn tùy vào khả năng tiếp nhận và khai thác của Việt Nam vì yếu tố quan trọng nhất vẫn là năng suất và tay nghề của nhân công xứ này. Thứ hai, cũng thuộc về ngắn hạn thì Hoa Kỳ dưới sự lãnh đạo của Chính quyền Donald Trump có biệt nhãn với Việt Nam nên lặng lẽ yểm trợ các hoạt động công thương nghiệp dù bộ máy hành chính công quyền Mỹ vừa nhắc tới nạn lũng đoạn hối đoái hay thao túng tiền tệ, là tìm lợi thế nhờ tỷ giá thấp của đồng bạc Việt Nam so với đô la Mỹ. Chúng ta không quên rằng nước nào cũng có chính sách kích thích kinh tế với hậu quả là sai biệt về lãi suất và phân lời sẽ làm đồng bạc của mình rẻ hơn so với ngoại tệ phổ biến nhất là Mỹ kim… Chính Tổng thống Mỹ cũng còn muốn Ngân hàng Trung ương Hoa Kỳ tham gia trận thương chiến bằng cách hạ lãi suất cơ bản khi Bắc Kinh sẽ lại bơm thêm tiền để kích thích kinh tế cho thấy sự thể đó. Nhưng việc Việt Nam được Hoa Kỳ nhắc tới như một quốc gia có thể chiếm lợi thế ngoại hối là một sự quảng cáo bất ngờ! Nguyên Lam: Thưa ông, đó là về chuyện ngắn hạn, chứ trong dài hạn thì sự thể sẽ ra sao? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ trận thương chiến Mỹ-Hoa sẽ kéo dài, có tính chất đa diện và, như trong mọi trận chiến, thể nào cũng có tổn thất. Tổn thất toàn cầu là sự sút giảm trong luồng ngoại thương giữa các nước, sau đó là đà tăng trưởng toàn cầu. Nằm giữa chuỗi cung ứng đó, Việt Nam cũng sẽ bị chi phối, khi kinh tế quá lệ thuộc vào xuất nhập khẩu và đầu tư trực tiếp của quốc tế là những nhược điểm quan trọng nhất của Việt Nam, chưa nói tới giáo dục và đào tạo. - Chuyện kế tiếp và quan trọng hơn vậy là vai trò đầu tư trực tiếp của Trung Quốc. Các doanh nghiệp xuất khẩu xứ này sớm hiểu ra sự thể khi thương chiến bùng nổ từ 10 tháng trước nên đã cố tìm giải pháp thay thế, là đầu tư vào các nền kinh tế trong khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Cam Bốt hay Việt Nam. Mục tiêu của họ là vẫn xuất khẩu hàng hóa vào Mỹ nhưng không dưới nhãn “Made in China”. Khi đã tuyên chiến về thương mại với Trung Quốc, Hoa Kỳ tích cực canh chừng chuyện đó nên Việt Nam cần thận trọng để khỏi là một nước ngầm xuất khẩu hàng Trung Quốc dưới thương hiệu của mình. Nguyên Lam: Thưa ông, chúng ta có thể kết luận như thế nào về biến cố quá phức tạp này? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ rằng chúng ta đang chứng kiến một sự đổi thay lớn kể từ 40 năm nay, khi Hoa Kỳ bắt đầu xét lại đối sách thân hữu của mình với Trung Quốc và mâu thuẫn đa diện giữa đôi bên ngày càng lan rộng có thể kéo dài nhiều năm. Điều tích cực là hai nước đều nói rất mạnh nhưng chẳng muốn có chiến tranh. Điều tiêu cực là trận chiến kinh tế này sẽ lây lan qua nhiều lĩnh vực và ảnh hưởng đến các nước khác, trong đó có Việt Nam. So với thời 1979, thì Việt Nam có ưu thế là đã cải thiện quan hệ với Hoa Kỳ về nhiều mặtt, nhưng chưa thể thoát vòng lệ thuộc vào Trung Quốc từ những năm 1989 trở về sau. Thuần về kinh tế thì lãnh đạo Việt Nam nên khai thác ưu thế đó cho người dân của mình và đấy mới là nền tảng của một kế hoạch kinh tế trường kỳ. Nền tảng đó không nên là nằm giữa hai trục Hoa Kỳ và Trung Quốc mà cần mở rộng qua các cường quốc kinh tế và khoa học kỹ thuật trong một chuỗi cung ứng đa diện, như Nhật Bản, Nam Hàn, Đài Loan và cả Ấn Độ. Các quốc gia này thật ra cũng không an tâm trước tham vọng bành trướng của Trung Quốc mà cũng chẳng tin vào khả năng ứng phó lâu dài của nước Mỹ. Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phỏng vấn tuần này.

Nguyễn Xuân Nghĩa
2019-05-08     Thương chiến Mỹ-Trung chưa dứt (Ảnh minh họa)  AFP Thương chiến chưa dứt       Trận thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc chỉ là một diện trong  mâu thuẫn đa diện giữa hai nền kinh tế có sản lượng lớn nhất địa cầu ở hai bờ Thái Bình Dương vì vậy, hai xứ này khó dàn xếp được những thỏa thuận có thể kiểm chứng được. Nhưng hậu quả cho các nước khác như Việt Nam thì sao? Mục Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu về hậu quả này… Hậu quả của thương chiến Mỹ-Trung Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin kính chào kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa. Thưa ông, dư luận quốc tế đã tưởng đàm phán thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể ngã ngũ sau 10 vòng thương thảo suốt 10 tháng vừa qua. Nào ngờ, phía Hoa Kỳ cáo buộc Bắc Kinh là bội tín vì phủ nhận những cam kết trong các hội nghị trước và ra tối hậu thư sẽ tăng thuế nhập nội trên hàng hóa xuất phát từ Trung Quốc, kể từ Thứ Sáu mùng 10 này. Biến cố ấy làm các thị trường chấn động, từ Á Châu qua Âu Châu về tới Hoa Kỳ. Theo dõi chuyện này, ông nhận xét thế nào và rút tỉa bài học gì cho Việt Nam? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ nhiều người đã lầm khi cho là mâu thuẫn giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc thu gọn vào số nhập siêu của Mỹ khi buôn bán với Bắc Kinh. Một trong các lý do giải thích sự hiểu lầm đó xuất phát từ phía Hoa Kỳ khi Chính quyền Donald Trump áp thuế nhập nội trên hàng Trung Quốc để tái cân bằng quan hệ thương mại với Bắc Kinh trong tinh thần gọi là công bằng và hai chiều, có đi có lại. Thật ra, mâu thuẫn kinh tế giữa hai nước gồm có nhiều vế khác nhau, như thương mại, chế độ đầu tư và bảo hộ kín đáo của Bắc Kinh nhằm tiếp thu công nghệ cao cấp của thiên hạ mà không tôn trọng luật lệ về quyền sở hữu trí tuệ, v.v.... - Ngoài hồ sơ kinh tế vốn đã rắc rối, hai quốc gia còn có nhiều mâu thuẫn về an ninh và chính trị trong khu vực Đông Á, là điều có thể hiểu được khi Trung Quốc muốn tiến lên vị trí siêu cường có khả năng cạnh tranh và đe dọa quyền lợi lẫn ảnh hưởng của nước Mỹ. Các mâu thuẫn an ninh chính trị ấy tiềm ẩn bên dưới nhưng vẫn chi phối các vòng đàm phán thương mại. Khi Tổng thống Trump rồi ban tham mưu thương mại của Mỹ tố cáo việc Bắc Kinh đảo ngược cam kết trước đó về chế độ cưỡng hành những điều đã thỏa thuận nên dọa áp giá từ 10% lên 25% trên lượng hàng Trung Quốc trị giá tương đương với 200 tỷ đô la kể từ mờ sáng Thứ Sáu này, rồi trên một lượng hàng hóa trị giá 325 tỷ khác, chúng ta trở về với thực tại phũ phàng…. Thực tại phũ phàng Nguyên Lam: Thưa ông, thực tại đó là gì? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thực tại đó có nhiều mặt. Một là lãnh đạo đôi bên đều nghĩ mình giữ thế mạnh nên không nhượng bộ. Phía Hoa Kỳ là tình hình kinh tế và nhân dụng khả quan hơn với thất nghiệp thấp. Phía Trung Quốc cũng vậy sau biện pháp kích thích kinh tế và sự thành công của hội nghị quốc tế về Con Đường Tơ Lụa tại Bắc Kinh. Hai là chính quyền đôi bên đều không có đất lùi vì áp lực từ trong nội bộ. Chính quyền Trump nghĩ tới cuộc bầu cử năm tới và duy nhất có sự đồng thuận với đối lập Dân Chủ và các công đoàn là chính sách cứng rắn với Bắc Kinh. Chính quyền Tập Cận Bình cũng bị sức ép của phe thủ cựu theo chủ nghĩa Đại Hán khi năm nay có nhiều sinh hoạt tưởng niệm lịch sử.  Chuyện thứ ba là sau khi ông Trump đưa ra tối hậu thư qua hai Twitter vào ngày Chủ Nhật thì các thị trường cổ phiếu tuột giá thê thảm vào phiên chợ ngày Thứ Hai. - Tuột mạnh nhất là Chỉ số Phức hợp Thượng Hải mất gần 6% và Chỉ số Thâm Quyến mất 7,4%, coi như tuột giá nặng nhất kể từ Tháng Hai năm 2016. Tính ra tiền thì hai thị trường đó mất khoảng 420 tỷ Mỹ kim trong có một ngày! Vì vậy, sau khi nín thinh không cho dân chúng biết về vụ này, Bắc Kinh vẫn phải quyết định là để Phó Thủ tướng Lưu Hạc, cố vấn kinh tế và là đại diện cho Tổng bí thư Tập Cận Bình cầm đầu một phái bộ qua thủ đô Mỹ đàm phán trong hai ngày mùng chín mùng 10. Nhưng tôi không tin đôi bên sẽ đạt thỏa thuận trước kỳ hạn áp thuế của Mỹ vào mùng 10 và trận chiến sẽ còn leo thang. Qua Thứ Ba mùng bảy thì thị trường cổ phiếu Trung Quốc còn nhen nhúm hy vọng chứ thị trường Mỹ lại tuột giá thê thảm, bình quân mất 2% vì nỗi lo leo thang. Thành thử đôi bên đang dàn trận và các thị trường hàng ngày tính điểm được thua. Mà mọi trận chiến đều có tổn thất nên vấn đề là ai chịu được tổn thất nhiều hơn thì có hy vọng thắng.   Việt Nam là nước sản xuất thịt heo đứng hàng thứ sáu trên thế giới (Ảnh minh họa). AFP   - Thế rồi còn một yếu tố bất ngờ khác là nạn dịch tả heo lợn do vi khuẩn xuất phát từ Châu Phi lại hoành hành dữ dội tại Trung Quốc kể từ Tháng Tám năm ngoái và lan tại Việt Nam thì từ các tỉnh miền Bắc đã vào Đồng Nai với ảnh hưởng là giá thịt heo sẽ tăng và giá ngô bắp đậu nuôi heo sẽ sụt. Loại ảnh hưởng đó tác động vào Trung Quốc và Việt Nam là hai xứ ăn nhiều thịt heo nhất Châu Á tính theo đầu người, mà cũng chi phối trận thương chiến Mỹ-Hoa vì Trung Quốc nhập khẩu ngô đậu từ Mỹ và áp giá trên loại nông sản này để trả đũa. Chúng ta đừng quên Việt Nam là nước sản xuất thịt heo đứng hàng thứ sáu của thế giới với một bày heo lên tới 27 triệu con so với hơn 400 triệu con của Trung Quốc. Nguyên Lam: Câu chuyện quả thật phức tạp rắc rối tới mức bất ngờ. Trong viễn ảnh trận chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc chưa thể dàn xếp được một thỏa thuận tạm và còn lây lan thì thưa ông, ảnh hưởng cho kinh tế Việt Nam sẽ là gì? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Như chúng ta đã trình bày nhiều lần trên diễn đàn này, Việt Nam có lợi vì là bãi đáp cho giới đầu tư trực tiếp từ các nước khác khi mà thị trường Trung Quốc hết còn ưu thế nhân công đông và lương bổng thấp. Nhưng khi trận thương chiến Mỹ-Hoa leo thang với viễn ảnh bị áp thuế tới 25% trên 325 tỷ hàng hóa thì chính nhà sản xuất và xuất khẩu của Trung Quốc bị thiệt hại nên cũng tìm cách đầu tư ra khu vực Đông Nam Á để bù lỗ dù có tốn kém hơn. Nơi đó có thể là Việt Nam nên Việt Nam có cơ hội hơn trước mà cũng dễ bị rủi ro. Rủi ro cho Việt Nam Nguyên Lam: Thưa ông, những rủi ro đó là gì cho Việt Nam? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta có các bài toán chủ quan nội tại của Việt Nam là nạn ô nhiễm môi sinh và khả năng kiểm soát vệ sinh và dịch tễ. Bài toán khác là hệ thống hạ tầng cơ sở vật chất phù trợ cho sản xuất và xuất khẩu trong khi lại lệ thuộc quá nhiều vào đầu tư trực tiếp của ngoại quốc. Nếu ngoại quốc đây lại là từ Trung Quốc với quá nhiều dự án gây tai tiếng và tai họa cho Việt Nam, khi họ lánh nạn thương chiến và đầu tư vào Việt Nam thì ta chớ vội mừng mà nên nghĩ đến chuyện cháy nhà hàng xóm lan qua nhà mình! Nguyên Lam: Chúng ta đang chứng kiến một mâu thuẫn thuộc cơ chế kinh tế, xã hội và chính trị giữa hai quốc gia, với hậu qủa dồn dập gần như hàng ngày hàng giờ tràn lan qua các nước khác. Theo như ông nghĩ thì Việt Nam nên tự chuẩn bị ra sao với tình huống đó? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi thiển nghĩ là nên nhìn từ xa tới gần thay vì phản ứng với chuyện trước mắt. Chuyện trước mắt là sự trồi sụt của thị trường, chuyện sâu xa lâu dài là chính sách kinh tế trong nhiều năm sắp tới vì đã quyết định rồi thì mất dăm ba năm mới thực hiện và hoàn thành. Khi đã quyết định thì nên thường xuyên kiểm chứng tiến độ thi hành đối chiếu với các thay đổi dồn dập ở bên ngoài. - Sở dĩ như vậy vì Việt Nam ở bên Trung Quốc với lãnh đạo Bắc Kinh có tham vọng trường kỳ và toan tính lâu dài. Lần này, họ lúng túng vì Hoa Kỳ có một tổng thống là ông Donald Trump không muốn đi vào vết xe đổ của các vị tiền nhiệm nên gây áp lực dữ dội. Nhưng Bắc Kinh có thể nghĩ Tổng thống Mỹ chẳng tồn tại mãi mà cứ hai năm lại bị tấm lịch bầu cử chi phối nên họ đối phó theo hướng đó như đã từng làm như vậy và thành công trong mấy chục năm qua với Hoa Kỳ. Việt Nam nên thức tỉnh với thực tế khá phũ phàng này và tự hỏi là vài chục năm tới thì mình sẽ là gì, làm gì… Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phỏng vấn tuần này.

2019-04-30     Diễn đàn "Vành đai, Con đường" tại Bắc Kinh, Trung Quốc vào ngày 27 tháng 4, 2019  AFP Sản lượng và cái bẫy kế toán       Trước Diễn đàn “Vành Đai Con Đường” vào tuần qua tại Bắc Kinh, Tổng bí thư Tập Cận Bình cố trấn an dư luận về sự minh bạch và bền vững của cả kế hoạch. Lý do là quốc tế liên tục cảnh báo về hiện tượng “bẫy nợ” mà các nước nghèo có thể bị khi vay tiền Trung Quốc thực hiện các dự án xây dựng hạ tầng trong khuôn khổ sáng kiến “Nhất Đới Nhất Lộ” của Bắc Kinh. Diễn đàn Kinh tế sẽ nói tới một cái bẫy khác…. Vành đai, Con đường Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin kính chào kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa. Thưa ông, tuần qua Trung Quốc đã tổ chức tại Bắc Kinh một hội nghị gọi là diễn đàn liên quan tới sáng kiến phát triển hệ thống xây dựng hạ tầng cơ sở trong đất liền và ngoài biển, gọi là “Nhất Đới Nhất Lộ” do Tổng bí thư Tập Cận Bình đề xướng từ sáu năm trước, nay gọi là “Vành Đai Con Đường”. Theo dõi hội nghị này, ông có nhận xét gì? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi nghĩ là sau sáu năm xoay trở, ông Tập Cận Bình đang hạ chân xuống đất. Thứ nhất, tham vọng văn hóa của ông là mở lại “Con Đường Tơ Lụa” vốn đã có từ thời thượng cổ. Thật ra, nó chẳng xuất phát từ Trung Quốc mà từ Trung Đông và Trung Á qua bên Tầu. Thứ hai, tham vọng kinh tế của ông là khai thông qua hướng Tây sự bế tắc của các tỉnh bị khóa trong lục địa, rồi phát triển cơ hội hợp tác với các nước khác nhằm giải quyết yêu cầu kinh tế. Thứ ba, về an ninh, các cơ hội hợp tác đó củng cố vai trò chiến lược của Trung Quốc với nhiều bạn hàng sau này sẽ là đồng minh đồng chí của đà bành trướng. - Sự kiện kế hoạch có nhiều tên gọi khác nhau, với nội dung là sáu “tẩu lang” trên đất liền từ Trung Á qua Trung Đông tới Âu Châu và các đường hàng hải ngoài biển, cho thấy sự định hình chậm rãi của một sáng kiến đa diện lắm tham vọng. Thế rồi hệ thống kinh tế chính trị Bắc Kinh, với vai trò chủ động của doanh nghiệp nhà nước và các cơ quan tài trợ như Ngân hàng Đầu tư Hạ tầng Cơ sở Á châu, lại gây hậu quả bất lường, là các nước đang phát triển được khuyến dụ tham gia bị mắc nợ, gọi là rơi vào bẫy nợ, môi sinh bị ô nhiễm và chủ quyền bị đe dọa. - Đâm ra về mặt nổi, Bắc Kinh đã bành trướng sức mạnh mềm của mình mà chìm sâu bên dưới là phản ứng hoài nghi của nhiều nước. Vì vậy, khác hội nghị năm 2017 có tính biểu dương rất duy ý chí, hội nghị năm nay là sự trấn an để xoa dịu và mời chào quốc tế với hứa hẹn tuân thủ quy luật thị trường, nhưng việc tổ chức lại luộm thuộm từ hôm Thứ Năm 25 trước khi họ Tập xuất hiện hôm sau với phát biểu ôn tồn về Vành Đai Con Đường và về trận thương chiến với Hoa Kỳ. Có gì đó rất kỳ đang xảy ra tại Bắc Kinh. Riêng tôi thì tự hỏi vì sao các nước lại mắc bẫy và xin đề nghị là ta nên chú ý tới việc đó. Nguyên Lam: Như Nguyên Lam hiểu thì ông vừa trình bày những toan tính có dời đổi của lãnh đạo Bắc Kinh nhưng để cảnh báo về cách suy nghĩ của các nước khác, có phải như vậy không, thưa ông? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chúng ta nên đi từ nền móng của vấn đề. Các quốc gia đã phát triển nay tranh luận rất căng về phẩm chất của phát triển, tới độ báo động rằng kinh tế thị trường và tư bản chủ nghĩa bị khủng hoảng làm thiên hạ hiểu lầm. Các quốc gia đang phát triển, kể cả Trung Quốc và Việt Nam, thì mới ở trình độ chú trọng tới số lượng của đà tăng trưởng chứ chưa lên tới cái vế phẩm chất hay chất lượng. Nói vắn tắt thì ta có một thế giới quan tâm đến phẩm và thế giới kia của đa số mới chỉ quan tâm đến lượng mà thôi. Và đấy mới là cái bẫy đáng ngại! Lượng và phẩm Nguyên Lam: Thính giả của chúng ta có thể hiểu cách nêu vấn đề của ông, nhưng cái bẫy ông nói về việc quan tâm đến lượng mà thiếu phẩm là gì trong thực tế?   Tháp Sen và những dự án bất động sản quanh trung tâm Colombo, Sri-Lanka do Trung Quốc tài trợ có liên kết với dự án "Vành đai, Con đường".AFP   Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Chưa nói đến yếu tố xã hội hay môi sinh của tăng trưởng, kỳ này tôi chỉ đề cập tới… kế toán, là cách tính ra đà tăng trưởng. Các nước đang phát triển, là mỹ từ lịch sự để nói đến tình trạng chậm tiến, đều muốn tiến nhanh và chấp vào một khái niệm hay phạm trù kế toán là sản lượng: sản lượng gia tăng là kinh tế có tăng trưởng. Chế độ chủ quan duy ý chí thì đề ra chỉ tiêu hàng năm, hay năm năm, của đà tăng trưởng để cả nước thi đua hoàn thành. Bên trong, các cơ chế hay cơ quan hữu trách lấy chỉ tiêu đó làm tiêu chuẩn thẩm định kế hoạch, chương trình hay từng dự án. Một dự án hay công trình mà có thể tăng sản lượng kinh tế bằng hay cao hơn chỉ tiêu ở trên đưa xuống là coi như có giá trị. Vấn đề kế toán ở đây là lấy gì, ở đâu và tốn kém chừng nào để có được sản lượng đó? Nguyên Lam: Nguyên Lam xin đề nghị ông nêu một thí dụ cụ thể cho thính giả của chúng ta. Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin nêu hai thí dụ. Nếu nhà nước say đòn vì được quốc tế xoa đầu khen là kinh tế tăng trưởng 7% một năm, con số nhiệm màu này là chỉ tiêu mà các cơ quan hay doanh nghiệp công tư đều phải hoàn thành. Từ đó, địa phương hay doanh nghiệp nhà nước đều tìm cách đi vay nhằm đạt chỉ tiêu. - Vấn đề kế toán ở đây là người ta không tính ra các loại phí tổn của việc đi vay và ta thấy ra tai họa đó của Trung Quốc là vay quá nhiều để đạt mức tăng trưởng ảo được đo lường bằng sản lượng, cũng là một số liệu kế toán quốc gia sai lạc. Nếu vay một triệu bạc cho một công trình chỉ nâng đà tăng trưởng có nửa triệu, là chuyện bình thường mà người ta gọi là “sản nhập” không phải sản xuất tại Trung Quốc, thì kế toán vẫn ghi sai là sản lượng tăng một triệu dù đà tăng trưởng thật chỉ có một nửa. Vì vậy, thống kê về Tổng sản lượng GDP của Trung Quốc là không đáng tin và lãnh đạo Bắc Kinh có biết như vậy. Nguyên Lam: Ông nói tới hai thí dụ. Thưa ông, thí dụ kia là gì? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thí dụ kia là Việt Nam đang ra sức thực hiện kế hoạch gồm nhiều dự án cho con đường cao tốc Bắc-Nam trải dài 1.800 cây số. Một phần của kế hoạch là các dự án dài 654 cây số sẽ tốn 118 nghìn tỷ bạc từ nhiều nguồn tài trợ do nhiều cơ chế thực hiện. Nguồn tài trợ của nhà nước có thể là 55.000 tỷ, của tư nhân là 63 nghìn. Chuyện kế toán là nhà nước lấy đâu ra 55 nghìn tỷ đó? Lấy từ ngân sách đang bị bội chi hay phải đi vay như thí dụ ta vừa nói về Trung Quốc, vì khi vay thì trả lãi ra sao và ai sẽ trả sau này với kết quả thực tế là gì? Nguyên Lam: Thưa ông, còn 63 nghìn tỷ kia nữa chứ? Vấn đề kế toán sẽ là gì? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Phần tài trợ và thực hiện đó có thể là đầu tư nội địa hay ngoại quốc. Giới đầu tư nội địa, nghĩa là Việt Nam, khó có ngay 63 nghìn tỷ cho thời hạn ba năm của kế hoạch nên cũng sẽ có vấn đề kế toán. Họ bỏ vốn riêng và mong là phải có lời, đa số còn lại là đi vay nên cũng phải trả lãi. Họ vay ai nếu không từ các nhà đầu tư tài chính khác? Chưa nói đến yếu tố đất đai và kỹ thuật, khoản tiền lời và lãi đó cũng là phí tổn của dự án mà ai sẽ bút ghi hay bút toán các khoản lãi đơn chồng lãi kép này? Hệ thống kế toán quản trị của chúng ta đã có trình độ kỹ thuật nhằm giải quyết vấn đề này chưa? Tôi e rằng chưa. Nguyên Lam: Nhưng còn có khả năng của giới đầu tư ngoại quốc cho yêu cầu 63 nghìn tỷ đó. Thưa ông, trong vụ này, vấn đề kế toán sẽ là gì? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Ta đang trở lại Con Đường Tơ Lụa của Trung Quốc! - Nhà đầu tư ngoại quốc là những ai và ai trong bộ máy nhà nước của Việt Nam sẽ quyết định về việc gọi thầu và đấu thầu cho các dự án xây dựng hạ tầng này? Khi doanh nghiệp Trung Quốc đã chực sẵn để nhập cuộc, với hứa hẹn thực hiện toàn bộ công trình Bắc Nam, họ sẽ nắm lấy xương sống của Việt Nam như nhiều người đã thấy và đã sợ. Mà họ có hệ thống kế toán riêng để tính ra lời lãi, lời về an ninh chiến lược và lãi là khi bút ghi rằng họ đã đầu tư ngần này tiền cho một dự án xây dựng hạ tầng, y hệt như trong kế hoạch Vành Đai Con Đường mà thế giới đang báo động. Nguyên Lam: Kết luận của ông là gì? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Trong khi thế giới báo động về cái máy chém Bắc Kinh thì Việt Nam lại chui đầu vào đó và sẽ lại bị bẫy. Ngoài yếu tố an ninh, chính trị và thậm chí tham nhũng như người ta đã thấy tại Malaysia hay Sri Lanka về Con Đường Tơ Lụa của Trung Quốc, có khi Việt Nam vẫn còn ở tình trạng đo đếm về lượng hơn là về phẩm và lãnh đạo thì khoe cái được, như đà tăng trưởng gần 7% mà chẳng nói về cái mất, ai đó sẽ phải trả sau này… Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phỏng vấn tuần này.

Nguyễn Xuân Nghĩa
2019-04-24     Hình minh họa. Những người mua hàng đang xếp hàng mua gạo ở thành phố Hồ Chí Minh hôm 28/4/2018  AFP Thành phần trung lưu chết kẹt       Tổ chức Hợp tác và Phát triển quy tụ 36 quốc gia có sản lượng lớn nhất địa cầu vừa công bố một phúc trình u ám về tình hình của thành phần trung lưu trong khối kinh tế tiên tiến, nhất là của giới trung lưu Hoa Kỳ, nhưng chìm sâu bên dưới có thể là số phận sắp tới của thành phần trung lưu Á Châu. Mục Diễn đàn Kinh tế sẽ tìm hiểu về sự chuyển động này… Tình hình chung của thành phần trung lưu   Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin kính chào kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa. Thưa ông, hôm mùng 10 Tháng Tư, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế tại Paris Pháp quốc công bố một báo cáo về hoàn cảnh của thành phần trung lưu trong 36 quốc gia hội viên với lời cảnh báo đáng ngại vì tình trạng sa sút của họ suốt mấy chục năm vừa qua, nhất là của giới trung lưu Hoa Kỳ. Nhưng câu hỏi được nêu ra là thành phần trung lưu Á Châu thì sao?   Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi xin khởi sự từ bối cảnh trước khi nói về đề mục mà chúng ta quan tâm. Được thành lập từ năm 1961 tại Paris của nước Pháp, Tổ chức Hợp tác và Phát triển, viết theo Anh ngữ là The Organization for Economic Cooperation and Development, gọi tắt là OECD, là một câu lạc bộ quy tụ các nền kinh tế có sản lượng cao nhất thế giới. Đây chỉ là một cơ chế nghiên cứu kinh tế toàn cầu, nhưng có giá trị về chuyên môn và rất đáng được lưu ý. Bây giờ, tổ chức này quy tụ 36 quốc gia thành viên và từ cả chục năm nay đã tìm hiểu về tình hình phát triển của các nước tiên tiến với mối lo về tình trạng thiếu bình đẳng trong các nước. Hôm Thứ Tư mùng 10 vừa qua, phúc trình của OECD là lời báo động!   Nguyên Lam: Thưa ông, lời báo động ấy là gì?   Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tổ chức nghiên cứu này nhìn cục diện trong dài hạn qua nhiều thế hệ, kể từ những năm 1980 tới nay và thấy thành phần dân số cốt lõi của các nước, được gọi chung là Trung Lưu, lại sa sút một cách chậm rãi về dân số lẫn lợi tức và đang chật vật phấn đấu để thực hiện giấc mơ thịnh vượng của mình. - Riêng tôi thì chú ý đến sự kiện các nước Á Châu vắng mặt trong câu lạc bộ kinh tế này vì chỉ có Nhật Bản, Hàn Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ hay Cộng hòa Turkey thôi. Trung Quốc và Ấn Độ không là thành viên và nếu kể thêm tình hình kinh tế xã hội của hai xứ này thì có lẽ ta còn thấy ra viễn ảnh kém sáng sủa sau này của các nước Á Châu Thái Bình Dương. - Về tình hình chung của các nước tiên tiến, có tới 58% gia đình trung lưu thấy ra sự bất công vì họ đóng góp nghĩa vụ thuế khóa mà chẳng được hưởng lợi ích tương xứng với sự đóng góp đó. Thứ hai là nếp sống của thành phần này càng ngày càng đắt đỏ hơn tỷ lệ lạm phát trong 25 năm qua làm họ mắc nợ nhiều hơn. Và nhìn vào tương lai thì thị trường lao động của giới trung lưu là sự bất trắc. Có một chi tiết đáng chú ý khác là trong các nước giàu mạnh về sản lượng kinh tế thì thành phần trung lưu của Hoa Kỳ lại bị suy sụp nhất.   Bà Laurence Boon trình bày triển vọng kinh tế tạm thời của OECD tại trụ sở của OECD ở Paris hôm 20 tháng 9,2018. AFP   Nguyên Lam: Câu chuyện này quả thật là hơi bất ngờ cho đa số thính giả của chúng ta nên Nguyên Lam xin đề nghị ông phân tích và trình bày cho rõ hơn.   Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Thông thường, người ta thường chia dân số một quốc gia ra năm nhóm theo mức lợi tức, mỗi nhóm chiếm 20% dân số gọi lả “nhóm ngũ phân”, ngũ là năm. Từ dưới lên là 1/ thành phần bần cùng, rồi 2/ thành phần trung lưu có lợi tức thấp, 3/ thành phần trung lưu có lợi tức vừa, 4/ thành phần trung lưu có lợi tức cao và 5/ thành phần thượng lưu giàu có nhất. Như vậy, 60% dân số một nước được gọi là trung lưu hay Middle Class. Tôi dùng chữ thành phần thay vì “giai cấp” theo kinh tế chính trị học sai lầm của Marx. - Về cách tính thì các nước dùng chỉ dấu tiêu biểu nhất là “lợi tức trung vị”, median income, không phải trung bình hay bình quân của quốc gia, theo đó có phân nửa giàu hơn và có phân nửa nghèo hơn. Những ai có lợi tức ở khoảng 75% tới 200% của lợi tức trung vị thì được liệt vào tầng lớp trung lưu. Tầng lớp đó đang co cụm dần và vì tiến xa nhất vào nền kinh tế hậu công nghiệp, Hoa Kỳ thấy giới trung lưu suy sụp hơn cả nếu so với các nước kia, thí dụ như chỉ có 51% thuộc về đám trung lưu có lợi tức ở giữa, so với 61% của cả khối OECD. - Sau khi cảnh báo, phúc trình của tổ chức OECD nhấn mạnh rằng các hộ gia đình trung lưu đóng góp tới hai phần ba của nguồn thuế trực thâu và nhận được 60% của số chi ngân sách nên việc cải tổ ngân sách cho công bằng hơn là cần thiết. Đã vậy, chi phí về gia cư, giáo dục và y tế tăng quá nhanh cho giới trung lưu nên việc đầu tư về giáo dục cho con cái, tức là cho tương lai sau này, là một bài toán cần giải quyết. Trong khi ấy, thiểu số thượng lưu ở trên, thí dụ như 10% giàu có nhất lại nắm trong tay phân nửa tài sản bình quân của quốc gia. Thành phần trung lưu Á châu Nguyên Lam: Thưa ông, suốt ba chục năm đó, các nước Á Châu đã gia nhập nhóm kinh tế phát triển và đóng góp cho sản lượng và sự thịnh vượng chung thì số phận của thành phần dân số gọi là trung lưu có khá giả hơn không?   Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Căn cứ trên kinh nghiệm của các nước tiên tiến thì các nước Á Châu không nên lạc quan mà cần thấy trước vấn đề. Theo Ngân hàng Thế giới thì gần phân nửa dân số, cụ thể là 47%, tại khu vực Á Châu Thái Bình Dương, vẫn phải lao động chui, không thuộc vào thống kê chính thức. Thí dụ đầu tiên là Ấn Độ sau Trung Quốc. Lý do là từ nhóm quốc gia tiên tiến, các doanh nghiệp tìm cách đầu tư ra ngoài vì lợi thế nhân công rẻ khiến giới trung lưu của chính họ lại bị sa sút co cụm. Nhưng chưa chắc là lợi thế nhân công rẻ đã có lợi cho các nước Á Châu nghèo vì doanh lợi lại được các nước giàu có thu về và gây tranh luận về nạn bất công xã hội, trong khi các nước Á Châu chậm phát triển chưa xây dựng được một thành phần trung lưu vững mạnh của mình. Trong khu vực Á Châu này, chính là giới thượng lưu lại đem tiền đầu tư vào các nước tiên tiến và ngoài trường hợp của Nhật Bản hay Nam Hàn, thành phần trung lưu của các nước Á Châu chưa là sức mạnh có thể tạo ra nội lực cho Châu Á. Nguyên Lam: Nếu như vậy, thưa ông, thì những gì xảy ra trong các nước tiên tiến của nhóm OECD lại có thể xảy ra tại các nước Á Châu Thái Bình Dương? Nguyễn-Xuân Nghĩa: - Tôi e là như vậy. Theo phúc trình của tổ chức OECD, với vài đoạn quá ngắn về Trung Quốc và Ấn Độ, dân số được gọi là trung lưu của hai nước đó còn chiếm một tỷ trọng quá thấp. Nếu người ta trông đợi rằng sự thịnh vượng từ các nước giàu sẽ nhỏ giọt xuống các nước đang mở mang tại Châu Á thì sẽ lại thất vọng và đà tăng trưởng kinh tế của Châu Á cũng sẽ chậm lại chứ hết huy hoàng như trong mấy chục năm qua. - Vấn đề chính là các nước giàu có đều theo chế độ dân chủ nên cuộc tranh luận về bất công xã hội hay chính sách thuế khóa được công khai bày tỏ, trong các nước vừa phát triển tại Châu Á, giới thượng lưu ưu tú thì đem tiền vào khối dân chủ Tây phương trong khi thành phần còn lại thì đang chật vật đấu tranh với các nhu cầu gia cư và y tế cho mình, nhất là đầu tư cho việc giáo dục con em trong khi sự bất mãn về nạn tham nhũng và bất công xã hội chỉ tăng chứ không giảm. Vì vậy, báo cáo của tổ chức OECD cũng là một cảnh báo cho chúng ta. Nguyên Lam: Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và Nguyên Lam xin cảm tạ kinh tế gia Nguyễn-Xuân Nghĩa về bài phỏng vấn tuần này.